Со вина борз уг1учу ламанан 1ин чохь,

Эндаже лечарчийижуна дуьйлуш

Суьйренца хьийзачохь, буьрса аз кхуьйлуш.

Вина ч1у ца баллал луьстачу хьуьн чохь,

Лаьттан тхов тиллинчу тишчу тхан буьн чохь.

Дада сан ваьхначохь, къаьхьа кад муьйлуш…

Нохчийн поэт, яздархо, драматург, гочдархо Гадаев  мохьмад-селахь вина 1909-чу шеран декабрь беттан 10-чу дийнахь Ножи-Юьртан районан Чуьрча-Ирзехь. 

Ша кога ваханчу хенахь дуьйна совбийла буьйлабелира цуьнан лаамаш, 1аба а ца 1ебаш езара ша вина юрт, лекха лаьмнаш, яккхий хьаннаш. Сирла яра цуьнан ойланаш, бовха бара шен къоме болу безам.

Со вина борз уг1учу ламанан 1ин чохь,

Эндаже лечарчийижуна дуьйлуш

Суьйренца хьийзачохь, буьрса аз кхуьйлуш.

Вина ч1у ца баллал луьстачу хьуьн чохь,

Лаьттан тхов тиллинчу тишчу тхан буьн чохь.

Дада сан ваьхначохь, къаьхьа кад муьйлуш…

Юьртара школа чекх а йоккхий, 1928-чу шарахь Ростов-г1ала рабфаке деша воьду иза. Рабфакехь цо  к1аргдо литературехула, философехула, кхечу 1илманашкахула долу шеен хаарш, оццу шерашкахь яздан а волало.

1940 шарахь араелира Гадаев Мохьмад-Селахьан поэзин хьалхара гулар. Оцу гуларехь зорбане евллачарна юкъахь яра «Йисите», «Тоьпан тата»,  «бэлин йиш». Ццу шерашкахь Соьлжа-Г1алахь Нохч-Г1алг1айн Яздархойн Союзе балха волало, х1еттахь ц1еяххана вевзаш хила поэт.

«Ц1ен берд» Чуьрча-Ирзе юьрта йистехь йолу и 1аламан исбаьхьа маь1иг тахана дика евза районехь хилла ца 1аш,  цуьнан дозанал арахьа а. Иза угаре а хьалхацхьанаюзу нохчийн вевзаш волчу поэтан Гадаев мохьмад-селахьан ц1арца.

Цигахь, хантоьхначу пепнашна к1ел, шеен нийсархошца цхьна ловзуш д1аяхара хинволчу поэтан бераллин дукхаха йолу зама. Оцу меттигах болу дагалецамаш цуьнан кхид1а долчу дахарехь гуттаренна а бисина хилар гойту Мохьмад-Селахьан цуьнга хила боккха безам. Иза иштта хилар т1еч1аг1до т1аьхьа цо язйинчу «Попе», «ц1ен берд» ц1ераш йолчу стихаша а.

1чтец.

Наьрт сана х1оьттина,     

Т1амарш яржийна      

 Зоьртала поп лаьтта        

Рег1а т1ехь цхьана.

2чтец.

Буьххьехь га мортделла,

Хено дакъийна

Дег1ан чкъор ийт1ина,

Кечделла 1ана.

3чтец.

Хьоьжучух тарло и                                                                       

Генарчу ара-             

Хилларийн-лелларийн 

 Аматаш гойла.

4чтец.

Хедабеш хетало

Кийрахь и цара

Церан еш хетало

Лерина ойла.

Амма беха ца бахло цуьнан кхолларалла зазадаккхаран МУР, цхьа а гуьнахь доцуш, харц кхиэл йой, нохчийн кхиболу яздархой а сана, чувуллу.

Дуккха шерашкахь чохь валлийначул т1аьхьа, йинарг харц кхиэл хиларна мук1арло а деш, марша воккху. Юха а кхоллараллин балхана чувулу Мохьмад-Селахь.

1957-чу шарахь ша дуккха сатийсинчу Даймахка ц1авоьрзу. Дог айдаларца, хьалха х1иттийна кхоллараллин 1алашонаш кхочушъян волало. Амма доьг1на ца хила поэтана маьрша дахар. 1957-чу мшеран 1-чу августехь дуьйна 1972-чу шеран 1-ра август кхаччалц, цхьа бахьана а х1оьттина, юха а чохь хан  яккха дийзира.

Гадаев Мохьмад-Селахьа ша набахтехь волуш яздо илли «Дарта». Т1аьхьо хезира: «И илли даккхинарг набахтехь ву…   Цо илли шена бевза-бевзачаьрга даийтина хилла ша цаьрга яздинчу кехатахь. Чуьрч-Ирзерчу Мохьмад-Селахьан илли ду иза, 1едална цуьнан дуй хоуьйтуш дац,  цуьнан  ду  аьлла  ц1е йоккхуш  дац».

Д А Р Т А

Ламанан дарта ю хьег1арехь тийна,

Шерачу аренгахь охьхиъча гуш.

Когаш т1ехь лаьтташ ю т1емаш  г1ортийна,

Лаьтта дег1 дожар деза ца луш.

Мархаш к1ел хьийзаш цо зама текхнера,

Турпалчу т1емашца хедадеш х1о.

Сирлачу шовданех дай а бекхнера,

Мокхазар бердаша биллина го.

Амма уьш генахь ду х1инца ма цунна,

Гонаха зил банза аренаш ю.

1азапо хьешна дег1  доьжна 1ачунна,

1аьршашка хьаьжна б1аьрг  эрна мабу.

Жималла дагана гена мел елиЙицлой ткъа?

Х1инца а йиц ма ца ло.Сирла ю.

Тохало и йоьжна ериг,

Лаьттах т1ам г1ортабой, айъа а ло.

Генахь ду лаьмнаш а, ялалац стигла,

Х1инцалц дайн идда дег1 даш хила ду.

Эшначу т1емаша айъа ца тигна,

Мархаш к1ел хьийзанарг йоьжна ма ю.

15-шо набахтехь а даьккхина ц1а вирзина Мохьмад-Селахь дукха ца вехира. Деле ехахьа хьайна могашалла, аьлча: «Со Дала Даймохк ц1а верзийна, безарш-бевзарш ган йиш хили, суо винчу юьртахь ву тахана. Суна  иэхь хетта кхин а цуьнга деха»-олу Мохьмада-Селахьа. Д1акхелхира Гадаев Мохьмад-Селахь 1972-чу шеран 1аьнан хенахь.

Стихотворение «Ц1ен берд»

«Ц1ен берд» стихотворенехь цо дина вескет кхочушдина: «Пепнашна к1ел т1улг боьг1на, гонаха берд баьхьна».

Дуьнен т1ехь  ваха доьг1на хиллачу 63 шарах 30 шо гергга набахтешкахь текхира Гадаев Мохьмад-Селахьа. Набахтера мукъваьллачул т1аьхьа эха шарахь бен ца вехира иза. 1972-чу шарахь иза винчу Чуьрч-Ирзехь доккха тезет х1оьттира. 

Тхуна лаьа х1ара вайн гулам д1аберзо поэто Сулейманов Ахьмада аьллачу дешнашца: «Мохьмад-Селахь сана вверг эзар шарахь цхьаъ бен ца вог1у х1окху лаьтта т1е. Мохьмад-селахь кестта вог1ур вац. Г1еххьа заманаш оьшу ишттта цхьа Мохьмад кхолла».